Manpreet Singh

ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਅਾਖਰੀ ਦਿਨ ਸਨ ਧੁੰਦ ਪੈਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗੲੀ. ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਪੰਜ ਕੁ ਵਜੇ ਦਾ ਟਾੲੀਮ ਸੀ. ਪਹਾੜ ਵਾਲੀ ਬਾਹੀ ਤੋ ਕਾਰ ਪਿੰਡ ਵਲ ਧੂੜਾ ਪੱਟਦੀ ਅਾ ਰਹੀ ਸੀ. ਲਾਲਾ ਹਰੀ ਰਾਮ ਅਾਪਣੀਅਾਂ ਦੋਵੇ ਜਵਾਨ ਧੀਅਾਂ ਤੇ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਪਿੰਡ ਅਾ ਰਿਹਾ ਸੀ. ਨਹਿਰ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਅਾ ਕਿ ਡਰਾੲਿਵਰ ਨੂੰ ਲਾਲਾ ਜੀ ਨੇ ਗੱਡੀ ਰੋਕਣ ਲੲੀ ਕਿਹਾ, ਪਟੜੀ ਵੱਲ ਝਾੜੀਅਾਂ ੳੁਹਲੇ ਜਾ ਕਿ ਪਿਸ਼ਾਬ ਕਰਨ ਚਲਾ ਗਿਅਾ. ਪੁਲ ੳੁਤੇ ਕੁਝ ਬੰਦੇ ਬੈਠੇ ਕਾਰ ਵਲ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ. ਅਚਾਨਕ ੳੁਹ ਸਾਰੇ ਅਠ ਦਸ ਜਾਣੇ ਕਾਰ ਵਲ ਤੁਰ ਪੲੇ. ੲਿਕ ਨੇ ਜਾ ਕਿ ਡਰਾੲਿਵਰ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਜਾ ਪਿਸਟਲ ਲਾੲਿਅਾ ਤੇ ਹੱਥ ਪਿਛੇ ਬੰਨ ਦਿਤੇ. ਦੋਹਾਂ ਜਾਣਿਅਾਂ ਨੇ ਲਾਲੇ ਨੂੰ ਧਰ ਦਬੱਲਿਅਾਂ. ਕੁੜੀਅਾਂ ਅਾਪਣੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਮਾਰ ਪੈਦੀ ਵੇਖਕੇ ੳੁਚੀ ੳੁਚੀ ਰੋਣ ਲਗ ਪੲੀਅਾਂ. ਡਕੈਤਾਂ ਨੇ ਗੱਡੀ ਵਿਚੋ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਕਢ ਲਿਅਾ. ਹੁਣ ੲਿਹਨਾਂ ਦੀ ਨਜਰ ਜਵਾਨ ਕੁੜੀਅਾਂ ਤੇ ਪੈ ਗੲੀ . ਤਿੰਨ ਜਾਣਿਅਾਂ ਨੇ ਅਗੇ ਹੋ ਕਿ ਕੁੜੀਅਾਂ ਨੂ ਧੂਹ ਕਿ ਬਾਹਰ ਕਢ ਲਿਅਾ. ਲਾਲਾ ਤੇ ੳੁਸਦੀ ਬੇਬਸ ਪਤਨੀ ਵਿਚਾਰੇ ਤਰਲੇ ਮਾਰਦੇ ਰੋ ਰਹੇ ਸਨ,ਕਿ ਸਾਡਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਲੈ ਲਵੋ, ਗਡੀ ਵੀ ਲੈ ਜਾਵੋ, ਪਰ ਕੁੜੀਅਾਂ ਨੂੰ ਛਡ ਦੇਵੋ . ਪਰ ੳੁਹ ਭੇੜੀੲੇ ਕੁੜੀਅਾਂ ਨੂੰ ਝਾੜੀਅਾਂ ੳੁਹਲੇ ਖਿਚ ਕਿ ਲੈ ਗੲੇ .ਲਾਲਾ ਅਾਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਰੋਵੇ ਬੀ ਕਿਥੋ ਮੈ ਪੰਜਾਬ ਚ ਅਾ ਗਿਅਾਂ. ਮਾੜੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂ ਪੱਟ ਲਿਅਾ.

ੲਿਨੇ ਨੂੰ ਦੂਰੋ ਬੁਲਟ ਮੋਟਰਸਾੲੀਕਲ ਦੀ ਦੁਗ ਦੁਗ ਦੀ ਅਵਾਜ ਅਾੲੀ . ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ੲਿਹ ਅਾਵਾਜ ਨੇੜੇ ਅਾ ਗੲੀ. ਛੇ ਬੰਦੇ ਗੱਡੀ ਦੇ ਕੋਲ ਖੜੇ ਪਹਿਰਾ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ. ਬੁਲਟ ੳੁਹਨਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਅਾ ਖੜਿਅਾ . ਬੁਲਟ ਤੇ ਤਿੰਨ ਸਰਦਾਰ 6 ਫੁਟੇ ਜਵਾਨ ਲੋੲੀਅਾਂ ਦੀ ਬੁਕਲ ਮਾਰੀ ਬੈਠੇ ਸਨ. ੳੁਹਨਾਂ ਨੇ ਕੁੜੀਅਾਂ ਦੇ ਰੋਣ ਦੀ ਅਾਵਾਜ ਸੁਣਕੇ ਅਾਪਣੇ ਸੰਦ ਕਢ ਲੲੇ ਤੇ ਦੋ ਜਾਣੇ ਬੁਲਟ ਤੋ ੳੁਤਰ ਕਿ ਭੱਜ ਝਾੜੀਅਾਂ ਵਲ ਗੲੇ ਜਿਧਰ ਕੁੜੀਅਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ ਅਾ ਰਹੀ ਸੀ. ਫਿਰ ੲਿਕ ਖੜਾਕ ਹੋੲਿਅਾ ਤੇ ਤਿੰਨ ਲਾਸ਼ਾਂ ਜਮੀਨ ਤੇ ਵਿਛ ਗੲੀਅਾਂ. ਦੂਜੇ ਛੇ ਜਾਣੇ ਭੱਜਣ ਲਗੇ, ਪਰ ਬੁਲਟ ਵਾਲੇ ਜਵਾਨ ਨੇ AK 47 ਦਾ ਮੂਹ ਖੋਲ ਦਿਤਾ. ਬੰਦੇ ਖਾਣੀ ਨਾਗਣੀ ਨੇ ਦੋ ਬੰਦੇ ਅਧ ਵਿਚਾਲੋ ਪਾੜ ਕਿ ਸੁਟ ਦਿਤੇ, ਦੂਜੇ ਚਾਰ ਜਾਣੇ ਪਜਾਮੇ ਗਿਲੇ ਕਰਕੇ ਪੈਰੀ ਪੈ ਗੲੇ. ਪਰ ਸਰਦਾਰ ਦੀ ਅੱਖ ਵਿਚੋ ਨਿਕਲਦੇ ਅੰਗਿਅਾਰ ਠੰਡੇ ਨਾ ਹੋੲੇ. ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦਾ ਜਲਾਲ ਵੇਖਕੇ ਲਾਲਾ ਵੀ ਕੰਬਣ ਲਗ ਪਿਅਾ .ੳੁਧਰੋ ਦੂਜੇ ਦੋਵੇ ਜਵਾਨ ਵੀ ਕੁੜੀਅਾਂ ਨੂੰ ਬਾੲਿਜਤ ਵਾਪਸ ਲੈ ਅਾੲੇ. ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਡਿਗੇ ਚਾਰੇ ਬੰਦਿਅਾਂ ਨੂੰ ੲਿਕ ਲਾੲੀਨ ਵਿਚ ਖੜੇ ਕਰ ਲਿਅਾ. ਤਿੰਨਾਂ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਅਾਪਣੇ ਸੰਦਾਂ ਦੇ ਮੂਹ ੳੁਹਨਾਂ ਵਲ ਕਰਕੇ ਚਾਰੇ ਦੇ ਚਾਰੇ ਧਰ ਦਬੱਲੇ . ਗੋਲੀਅਾਂ ਦਾ ਖੜਾਕ ਸੁਣਕੇ ਪੰਛੀ ਵੀ ਰੌਲਾ ਪਾ ਕਿ ੳੁਡ ਗੲੇ .ਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਅਨਗਿਣਤ ਸ਼ੇਕ ਅਾਰ ਪਾਰ ਹੋ ਗੲੇ. ਲਾਲੇ ਦੇ ਵੇਖਦੇ ਹੀ ਵੇਖਦੇ 9 ਲਾਂਸ਼ਾਂ ਧਰਤੀ ਤੇ ਵਿਛ ਗੲੀਅਾਂ. ਮਿਟੀ ਲਹੂ ਲੁਹਾਣ ਹੋ ਗੲੀ. ਲਾਲੇ ਤੇ ਕੁੜੀਅਾਂ ਨੂੰ ਬੇਸੁਧ ਹੋੲਿਅਾ ਵੇਖਕੇ ਸਰਦਾਰ ਰਣ ਸਿੰਘ ਬੋਲਿਅਾ, ਲਾਲਾ ਜੀ ਘਬਰਾਵੋ ਨਾ, ੲਿਹ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਤੁਹਾਡੀ ਰਖਿਅਾ ਲੲੀ ਅਾੲੇ ਹਨ. ਤੁਸੀ ਬੇ ਫਿਕਰ ਹੋ ਕਿ ਅਾਪਣੇ ਸਫਰ ਤੇ ਜਾਵੋ. ੲੇਨਾ ਕਹਿ ਕੇ ਤਿੰਨੇ ਜਵਾਨ ਬੁਲਟ ਨੂੰ ਕਿੱਕ ਮਾਰਕੇ ਅਾਪਣੇ ਰਾਹ ਪੈ ਗੲੇ. ਲਾਲਾ ਅਾਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਗੱਡੀ ਚ ਬੈਠਕੇ ਅਗੇ ਤੁਰਨ ਲਗਾ ਤਾਂ ੲਿਕ ਕੁੜੀ ਬੋਲੀ, ਪਾਪਾ ੲਿਹ ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਕੌਣ ਸਨ, ਜੋ ਸਾਡੀ ਰੱਖਸ਼ਾ ਲੲੀ ਅਾੲੇ ??

ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ, ਨੌਜਵਾਨ ਕਲੱਬ ਵਲੋਂ , ਵਾਟਰ ਕੂਲਰ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ।ਮੈ ਉੱਥੇ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਸੀ ।ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਇਕ ਬਜੁਰਗ ਕਿਸਾਨ ਆਇਆ।ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ,ਥੱਕਿਆ-ਥੱਕਿਆ , ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੱਗਿਆ ।ਵਾਟਰ ਕੂਲਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬੈਂਚ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਜੀ ਇਕ ਦਮ ਬੈਂਚ ਤੇ ਬੈਠ ਗਏ । ਮੈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫਤਿਹ ਬੁਲਾਈ ਤੇ ਪੀਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਪੁੱਛਿਆ, ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਸਿਰਫ਼, ਸਿਰ ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿਲਾਇਆ ।ਮੈਂ ਗਲਾਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾ ਸਾਫ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ, ਵੀ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ, ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਜੀ ਦੇ ਹਾਣੀ ਨੇ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੂਠੇ ਗਲਾਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨਹੀ ਦੇਣਾ।
ਬਾਬਾ ਜੀ ਕਿੱਥੋ ਆਏ…?
,ਕੋਈ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ, ਫਿਰ ਚੀ ਪੁੱਛਿਆ, ਤੁਸੀ ਥੱਕੇ-ਥੱਕੇ ,ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਲੱਗਦੇ ਹੋ?ਪਾਣੀ ਦਿੰਦਿਆ ਪੁੱਛਿਆ .. ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥੋਂ ਗਲਾਸ ਫੜ ਲਿਆ,ਇਕ ਦਮ ਪੀ ਲਿਆ ।ਕਾਕਾ ਇਕ ਹੋਰ, ਮੈਂ ਇਕ ਗਲਾਸ ਹੋਰ ਭਰ ਕੇ ,ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਵਾਲ ਫਿਰ ਦੁਹਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਤੁਸੀ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਬਿਮਾਰ ਵੀ ਲੱਗਦੇ ਹੋ।ਤੁਸੀ ਕਿਥੋ ਆਏ ਹੋ ? ਦੂਜਾ ਗਲਾਸ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੀ ਲਿਆ ਤੇ ਬੜੀ ਹੀ ਢੀਲੀ ਆਵਾਜ ਵਿਚ ਬੋਲੇ ,”ਪੁੱਤ ਮੈਂ ਗਰੀਬੀ ਵੇਚ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ।
‘ਗਰੀਬੀ ਵੇਚਕੇ ‘..ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀ ਸਮਝਿਆ ਬਾਬਾ ਜੀ ?ਮੈ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਬੈਠ ਗਿਆ ।ਮੇਰਾ ਬੈਠਣ ਲੱਗੇ ਦਾ ਹੱਥ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਢਿੱਡ ਨਾਲ ਲੱਗ ਗਿਆ ।ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਕ ਦਮ ਚੀਸ ਵੱਟੀ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੁੜਤਾ ਖੂਨ ਨਾਲ ਭਿੱਜ ਗਿਆ ।ਬਾਬਾ ਜੀ ,”ਆਹ ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਖੂਨ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ”।ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੁੜਤਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਦੇਖਿਆਂ ਤਾਂ ਢਿੱਡ ਤੇ ਪੱਟੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ।ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਜੋ ਲਿਫਾਫਾ ਸੀ ਉਹ ਵੀ ਹੇਠ ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਤੇ ਵਿਚੋਂ ਪੈਸੇ ਖਿਲਰ ਗਏ
ਬਾਬਾ ਜੀ ਢਿੱਡ ਤੇ ਪੱਟੀ ਤੇ ਲਿਫਾਫੇ ਵਿੱਚ ਐਨੇ ਪੈਸੇ ਕਿੱਥੋ ਆਏ?ਮੈ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ ..
ਪੁੱਤ ਮੈ ਗਰੀਬੀ ਵੇਚ ਕੇ ਆਇਆ,
ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀ ਸਮਝਿਆ।
ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਹੁਣ ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਮਿਲਣਗੀਆ ਪੁੱਤਰਾਂ, ਮੈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆਂ ਹੋਇਆ ਬੇਵੱਸ ਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕਿਸਾਨ ਹਾਂ ।ਜਿਹਦੇ ਕੋਲ ਹੋਣ, ਦੋ ਹੀ ਰਸਤੇ ਨੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮੈ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ
ਕਰ ਲਵਾਂ ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਮੇਰੀ ਲਾਸ਼ ਦਾ ਪੰਜ ਲੱਖ ਮੁੱਲ ਦੇਵੇਗੀ। ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਝੂਠੀਆਂ , ਕਿਸਾਨ ਮਾਰੂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕੀ ਭਰੋਸਾ, ਵੀ ਇਹ ਪੈਸੇ ਦੇਣਗੀਆਂ ਕਿ ਨਹੀਂ ।
ਦੂਜਾ ਰਸਤਾ ,ਵੀ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਵੇਚਾਂ।
ਜੋ ਮੈਂ ਅੱਜ ਆਪਣੀ ਇਕ ਕਿਡਨੀ ਵੇਚ ਕੇ ਆਇਆ ਤੇ ਦੇਖ ਪੁੱਤ, ਮੈਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਪੈਸੇ ਮਿਲੇ ਤੇ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਵੀ ਬੱਚ ਗਈ ।
ਇਹ ਸੁਣ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਧਾਹ ਵੱਜੀ। ਹਾਏ !ਉਹ ਰੱਬਾ! ਜਿਹੜਾ ਕਿਸਾਨ ਕਣਕ ,ਝੋਨਾ, ਮੱਕੀ , ਕਪਾਹ ਵੇਚਦਾ ਸੀ ।ਕੀ ਹੁਣ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗ ਵੀ ਵੇਚਿਆ ਕਰੇਗਾ।

“ਇਹ ਕਹਾਣੀ ” ਬਡਰੁੱਖਾਂ” ਪਿੰਡ ਦੀ ਹੈ।
ਬਹੁਤ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ” ਧੀ” ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਖਿਆਲਾ ਦਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਸਾਰੇ ਉਸ ਕੁੜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਨ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕੇ ਕੁੜੀ ਦਾ ਬਾਪ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਪਣਾ ਰਿਹਾ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਸਦੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਹੋ ਗਈ । ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਚੱਕ ਕੇ ਕੁੜੀ ਦੀ ਦਾਦੀ ਅਤੇ ਬਾਪ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਮਾਂ ਦੀ ਗੋਦੀ ਵਿੱਚੋਂ ਖੋਹ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਚਲੇ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਦੱਬ ਕੇ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਦਾਦੀ ਨੇ ਉਸ ਨਿੱਕੀ ਜਹੀ ਜਾਨ ਨੂੰ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਤੇ ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਗੁੜ ਦਾ ਟੁਕੜਾ ਤੇ ਰੂੰ ਦਾ ਫੰਬਾ ਫੜਾ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ”ਗੁੜ ਖਾਂਈ , ਪੂਣੀ ਕੱਤੀ, ਆਪ ਨਾਂ ਆਈਂ , ਵੀਰ ਨੂੰ ਘੱਲੀ”,,ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਘੜਾ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਤੇ ਬਦਨਾਮੀ ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਘੜੇ ਨੂੰ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਦੱਬ ਦਿੱਤਾ ।
ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਕੁੜੀ ਦਾ ਚਾਚਾ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰੋਂਦੀ ਭਾਬੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾ ਲਿਆ ਤੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੁੜੀ ਕਿੱਥੇ ਹੈ। ਕੁੜੀ ਦੇ ਬਾਪ ਨੇ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉੱਥੇ ਦੱਬੀ ਹੈ ਜਾਹ ਬਚਾ ਲੈ ਜੇ ਬਚਾ ਸਕਦਾ। ਗਰਮੋ ਗਰਮੀ ਹੋਇਆ ਕੁੜੀ ਦਾ ਚਾਚਾ ਮਿੱਟੀ ਪੁੱਟਣ ਲੱਗਾ ਤੇ ਘੜਾ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕੁੜੀ ਅੰਗੁਠਾ ਚੁੰਗ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਹ ਚੱਲ ਰਹੇ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਚੱਕ ਕੇ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਤੇ ਉਸਦੀ ਸਾਰੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈ ਲੲੀ । ਉਸ ਕੁੜੀ ਦਾ ਨਾਂ # ਰਾਜ_ਕੌਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪਾਲ ਪੋਸ ਕੇ ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਕੁੜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਇੱਕ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਤੇ ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਰਣਜੀਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ । ਬੜਾ ਹੋ ਕੇ ਉਸੀ ਰਣਜੀਤ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ । ਜੇ ਰਾਜ ਕੌਰ ਨਾ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ
ਮਹਾਂਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਜੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਆਜ਼ਾਦ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਆਜ਼ਾਦ ਨਾ ਹੁੰਦੇ ।।।
ਅੰਤ ‘ਚ ਬੱਸ ਇੱਕੋ ਗੱਲ ਕਹਾਂਗਾ ” ਕੁੱਖ ਚ ਧੀ ,, ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ, , ਨਾਂ ਸਾਂਭੇ ਤਾਂ ਖਤਮ ਕਹਾਣੀ …!!

ਕਲ ਉਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰੀਆ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋ ਅਥਰੂ ਨਿਕਲ ਗਏ । ਜਦੋ ਮੈ ਕਣਕ ਲਈ ਤੇਲੇ ਦੀ ਦਵਾਈ ਲੈਣ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਗਿਆ ।ਮੈ ਦਵਾਈ ਲੈ ਕੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨਾਲ ਹਾਸਾ ਠੱਠਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਆਦਮੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਆਗਿਆ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਦੁਕਾਨ ਮਾਲਕ ਦਾ ਰਵੱਈਆ ਇਕਦਮ ਬਦਲ ਗਿਆ ।ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਹਲੀਮੀ ਨਾਲ ਮੂੰਗੀ ਦਾ 5 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਮੰਗਿਆ ਤਾ ਅਗੋ ਦੁਕਾਨ ਮਾਲਕ ਟੁੱਟ ਕੇ ਬੋਲਿਆ ਪਹਿਲਾ ਮਟਰਾਂ ਦੀ ਦਵਾਈ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਕਰ ।

ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਤਰਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਮਟਰ ਤਾ ਵਹਾ ਦਿਤੇ ਨੇ ਤੁਸੀ ਕਣਕ ਤੋ ਪੈਸੇ ਕਟ ਲੈਣਾ ।ਦੁਕਾਨ ਮਾਲਕ ਨੇ ਬੁੜ ਬੁੜ ਕਰਦਿਆਂ ਬੀਜ ਦਿੱਤਾ ।।ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਫਿਰ ਤਰਲਾ ਲੈ ਕੇ ਕਿਹਾ ਸ਼ਾਹ ਜੀ ਇਕ ਏਕੜ ਦੀ ਕਣਕ ਦੇ ਤੇਲੇ ਦੀ ਦਵਾਈ ਵੀ ਦੇ ਦਿਓ।ਅਗੋ ਦੁਕਾਨ ਮਾਲਕ ਨੇ ਉਸ ਵਲ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਦੇਖਿਆ ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਗਲਤ ਮੰਗ ਲਿਆ ਹੋਵੇ।ਦੁਕਾਨ ਮਾਲਕ ਨੇ ਬੁੜ ਬੁੜ ਕਰਦਿਆ ਦਵਾਈ ਦਿਤੀ। ਉਸ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਏਨੀ ਹਿਮੰਤ ਨਹੀ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਵਾਰ ਦਵਾਈ ਦਾ ਰੇਟ ਹੀ ਪੁਛ ਲਵੇ।

ਜਨਵਰੀ 1965 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ. ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਚਨਾਕਾਰ ਗ਼ੈਬਰੀਅਲ ਗਾਰਸ਼ੀਆ ਮਾਰਕੁਜੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਰ ਵਿਚ ਛੁੱਟੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਕਿਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ. ਬੱਸ, ਉਹ ਮੰਜਿਲ ‘ਤੇ ਪੁੱਜਣ ਹੀ ਵਾਲੇ ਸੀ ਕਿ ਮਾਰਕੁਜੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵੱਜੀ. ਕਾਰ ਵਾਪਸ ਮੋੜੀ, ਘਰ ਆਏ. ਘਰਵਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ ਤੇ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ.

ਉਹ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਗਰਟਾਂ ਪੀਂਦੇ ਹੋਏ ਲਿਖਦੇ ਸਨ. ਜਦੋਂ ਉਹ ਲਿਖਣ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਹੁੰਦੇ, ਉਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਭਿਅੰਕਰ ਗ਼ਰੀਬੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ. ਇਹ ਸਭ ਦੋ ਸਾਲ ਤੱਕ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ. ਹਾਲਾਤ ਇਹ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਵੱਲ ਝਾਕਣਾ ਪਿਆ.