ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਿੰਨੀ ਉਸਦੇ ਜਵਾਬ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ. ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਪਰ ਕਿ ਕਰਾਂ ਮੇਰੇ ਹੇਠ ਬੰਨੇ ਹੋਏ ਨੇ ?”
ਰਹਮਾਤ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰਨ ਦੇ ਜੁਰਮ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ।
ਕਾਬੁਲੀ ਦਾ ਖਿਆਲ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਮਨ ਵਿੱਚੋ ਨਿੱਕਲ ਗਿਆ ਤੇ ਮਿੰਨੀ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਈ। ਕਈ ਸਾਲ ਬੀਤ ਗਏ ਹਨ।
ਅੱਜ ਮਿੰਨੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੈ ਲੋਕ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਖਰਚ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਲਿਖ ਰਿਹਾ ਸੀ. ਇੰਨੇ ਚਿਰ ਨੂੰ ਰਹਿਮਤ ਸਲਾਮ ਕਰਕੇ ਨੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਖੜਾ ਹੋ ਗਿਆ।
ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ ਸੀ. ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ‘ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਝੋਲੀ ਸੀ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਲਿਆ ।
ਮੈਂ ਪੁੱਛਿਆ, ” ਰਹਿਮਤ ਤੁਸੀਂ ਵਾਪਸ ਕਦੋਂ ਆਏ?”
ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਕੱਲ੍ਹ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮੈਂ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚੋਂ ਰਿਹਾ ਹੋਇਆ ”
ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, “ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਹੈ, ਮੈਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹਾਂ. ਅੱਜ ਤੁਸੀਂ ਜਾਓ, ਫੇਰ ਆ ਜਾਇਓ”
ਉਹ ਉਦਾਸ ਹੋਕੇ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਕੋਲ ਜਾਕੇ ਕਿਹਾ, “ਕੀ ਮੈਂ ਬੱਚੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ?”
ਸ਼ਾਇਦ ਉਹਨੂੰ ਲਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਮਿੰਨੀ ਅਜੇ ਵੀ ਇਕ ਬੱਚੀ ਹੈ। ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਬਲੀਵਾਲੇ ਕਾਬਲੀਵਾਲੇ ਕਹਿ ਕੇ ਭੱਜੀ ਆਵੇਗੀ ” ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਹ ਪੁਰਾਣੀ ਗੱਲਬਾਤ ਅਤੇ ਹਾਸੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਰੁਕਾਵਟ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ, “ਅੱਜ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਹੈ, ਅੱਜ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਸਕੋਗੇ। ”
ਉਹ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਲਾਮੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਚਲਾ ਗਿਆ
ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਵਾਪਸ ਬੁਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ.ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਪਰਤ ਆਇਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਥੋੜੀ ਸੌਗੀ ਮਿੰਨੀ ਲਈ ਲਿਆਇਆ ਸੀ ਉਸਨੂੰ ਦੇ ਦਿਓ ”
ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਪੈਸਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, ‘ਬਾਬੂ ਸਾਹਿਬ ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ! ਪੈਸਾ ਰਹਿਣ ਦਿਓ. ‘ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਰੀ ਵੀ ਮਿੰਨੀ ਵਰਗੀ ਇਕ ਧੀ ਹੈ, ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਬੱਚੀ ਲਈ ਸੌਗੀ ਤੇ ਬਦਾਮ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹਨ ” ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਸੌਦਾ ਨਹੀਂ ਵੇਚਣ ਆਉਂਦਾ ”
ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਆਪਣੀ ਜੇਬ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜੇਬ ਵਿਚੋ ਇਕ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਟੁਕੜੇ ਕੱਢ ਕੇ ਮੇਰੇ ਡੈਸਕ ਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।ਉਸ ਕਾਗਜ ਦੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਨਿੱਕੇ ਜਹੇ ਹੱਥ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਟ ਹੈ। ਹੱਥ ਤੇ ਕਾਲਖ ਲਾਕੇ ਇਹ ਛਾਪਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ।
ਆਪਣੀ ਕੁੜੀ ਦੀ ਇਸ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸੀਨੇ ਨਾਲ ਲਾਕੇ ਰਹਿਮਤ ਹਰ ਸਾਲ ਕਲਕੱਤੇ ਦੀਆ ਗਲੀਆਂ ਵਿਚ ਸੌਦਾ ਵੇਚਣ ਆਉਂਦਾ।
ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਰ ਆਈਆਂ । ਸਭ ਭੁੱਲ ਕੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਮਿਨੀ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਬੁਲਾਇਆ। ਪੂਰੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਪਹਿਨੀ , ਚੁੱਪ ਜਹੇ ਕਰਕੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਕੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਈ।
ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ, ਰਹਿਮਤ ਕਾਬਲੀ ਪਹਿਲਾ ਤਾਂ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬੋਲ ਪਾ ਰਿਹਾ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹ ਹੱਸ ਪਿਆ ਅਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ “ਤੁਸੀਂ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਜਾ ਰਹੇ ਹੋ?”
ਹੁਣ ਮਿੰਨੀ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਦਾ ਅਰਥ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਲਾਲ ਹੋ ਗਿਆ।
ਮਿੰਨੀ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਸਾਹ ਭਰਕਿ ਰਹਿਮਤ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਬੈਠ ਗਿਆ. ਉਸ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਐਨੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਧੀ ਵੀ ਵੱਡੀ ਹੋ ਗਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹਨਾਂ ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ ਕੀ ਵਾਪਰਿਆ, ਕੌਣ ਜਾਣਦਾ ਹੈ? ਉਹ ਉਸਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੈਂ ਕੁਝ ਰੁਪਏ ਕੱਢ ਕੇ ਓਹਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, “ਰਹਿਮਤ! ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੇ ਕੋਲ ਆਪਨੇ ਦੇਸ਼ ਚਲੇ ਜਾਓ ।”
